ভাৰত চৰকাৰে ২০১৬ চনৰ ৮ নৱেম্বৰত বিমুদ্ৰাকৰণৰ ঘোষণা কৰিছিল। ৫০০ আৰু ১০০০ টকীয়া নোট বাতিল কৰা হৈছে। ইয়াৰ পিছতেই ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে ২০০০ টকীয়া নোট প্ৰৱৰ্তন কৰে। বিমুদ্ৰাকৰণৰ প্ৰায় ছয় বছৰৰ অন্তত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে এই দুহেজাৰ টকীয়া নোটখন বজাৰৰ পৰা প্ৰত্যাহাৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত ঘোষণা কৰিছে। চলিত বৰ্ষৰ ৩০ ছেপ্টেম্বৰৰ ভিতৰত সকলোকে একাউণ্টত দুহেজাৰ টকীয়া নোট জমা দিবলৈ অনুৰোধ জনাইছে ৰিজাৰ্ভ বেংকে। অথবা এই নোটসমূহ যিকোনো বেংকৰ শাখাত অন্য মূল্যৰ নোটৰ সৈতে বিনিময় কৰিব পাৰি।
২০২৬ চনত ৰিজাৰ্ভ বেংক আইন, ১৯৩৪ৰ ২৪(১) ধাৰাৰ অধীনত ২০০০ টকীয়া নোট প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল। আৰু সেই সময়ত ৫০০ আৰু ১০০০ টকীয়া নোটৰ আইনী টেণ্ডাৰ বাতিল কৰা হৈছিল। গতিকে এই নোটবোৰ দ্ৰুত অৰ্থনীতিত মুদ্ৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণৰ বাবে প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে। পৰ্যাপ্ত সংখ্যক অন্যান্য মূল্যৰ বেংক নোট বজাৰলৈ অহাৰ পিছত ২০১৮-২০১৯ চনত এই নোটসমূহ বন্ধ কৰি দিয়া হৈছিল। উল্লেখ কৰা অনুসৰি, এই নোটসমূহ সাধাৰণতে মূল্য লেনদেনৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা নহয়। এই বিষয়সমূহৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি কেন্দ্ৰীয় বেংকে ‘ক্লিন নোট নীতি’ অনুসৰণ কৰি এই নোটসমূহ মুকলি কৰে। বৰ্তমান ইয়াক প্ৰত্যাহাৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে।
সূত্ৰ অনুসৰি ৰিজাৰ্ভ বেংকে এই সন্দৰ্ভত অৱগত কৰিছে যে ই ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ মুদ্ৰা কাৰ্য্যকলাপৰ অংশ। দীৰ্ঘদিন ধৰি ৰিজাৰ্ভ বেংকে ক্লীন নোট নীতি মানি চলি আহিছে। আৰ বি আইয়ে বিশেষ নোট প্ৰত্যাহাৰ কৰি নতুন নোট জাৰি কৰে। বেংকে বজাৰৰ পৰা উলিয়াই আনিছে ২০০০ টকীয়া নোট। কিন্তু তেওঁলোকৰ আইনী দিশ আছে। বহু অর্থনৈতিক বিশেষজ্ঞৰ মতে, যি উদ্দেশ্যত ২০০০ টকীয়া নোট প্রৱর্তন কৰা হৈছিল, সেই উদ্দেশ্য পূৰণ হৈছে৷ আনকি সৰ্বোচ্চ ২০০০ টকীয়া নোটৰ সংখ্যাও ৬ লাখ ৭৩ হাজাৰ কোটিৰ পৰা প্ৰায় ৩ লাখ ২০০০ কোটিলৈ হ্ৰাস পাইছে। ২০০০ টকীয়া নোটৰ ছপাও বন্ধ। অৰ্থাৎ বজাৰত যিবোৰ নোট আছে সেইবোৰৰ জীৱনচক্ৰ প্ৰায় শেষ হৈ গৈছে বুলি ক’ব পাৰি।
ৰিজাৰ্ভ বেংকে এই ‘ক্লিন নোট পলিচি’ গ্ৰহণ কৰিছে যাতে জনসাধাৰণৰ বাবে বেংক নোটৰ উপলব্ধতা নিশ্চিত কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও এই নোটসমূহৰ আইনী মুল্য হিচাপে মৰ্যাদা বজাই ৰখা হয়। কিন্তু এই মুহূৰ্ততো সাধাৰণ মানুহে ২০০০ টকীয়া নোট লেনদেনৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰি থাকিব পাৰে। অৱশ্যে এই নোটসমূহ ২০২৩ চনৰ ৩০ ছেপ্টেম্বৰৰ ভিতৰত জমা বা বিনিময় কৰিব লাগিব।
