আমাৰ দেশৰ বিভিন্ন ৰাজ্যত থকা ইতিহাসৰ সমলসমূহে অতীজৰ ভাৰতৰ কাহিনী বর্ণনা কৰি আহিছে ৷ তেনে এক দূর্গ হৈছে শ্বেৰগড় দুৰ্গ ৷ বিহাৰৰ এই দূর্গটোৰ লগত জড়িত হৈ আছে ইতিহাস ৷ তিনিফালে অৰণ্যৰে আগুৰি থকা এই গড়টোৰ এটা দিশত বৈ গৈছে দুৰ্গাৱতী নদী । বিহাৰৰ কৈমুৰ ৰেঞ্জৰ পৰা ৮০০ ফুট ওপৰত অৱস্থিত শ্বেৰগড় দুৰ্গ। আজি এই দুৰ্গটো ধ্বংসস্তূপ হৈ পৰিছে যদিও ইয়াৰ ইতিহাসে আজিও সকলোকে হাতবাউলি মাতি আহিছে ৷
কোৱা হয় যে পাহাৰৰ মাজেৰে এনেদৰে সুৰংগ কাটি শ্বেৰগড় গড় নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল যাতে বাহিৰৰ পৰা কোনেও এই দুৰ্গৰ উপস্থিতি লক্ষ্য কৰিব নোৱাৰে। কিন্তু গড়ৰ ভিতৰৰ পৰা বাহিৰৰ সকলো স্পষ্ট ভাৱে দেখা গৈছিল ৷ ইতিহাস অনুসৰি শ্বেৰগড় দুৰ্গ প্ৰথমে খাৰৱাদ ৰজাৰ শাসনৰ অধীনত আছিল। সেই সময়ত এই দুৰ্গৰ নাম আছিল ভুৰকুদা দুৰ্গ।
আফগান শাসক শ্বেৰ শ্বাহ ছুৰি নাকিয়ে খাৰৱাৰৰ ৰজাৰ হাতৰ পৰা এই দুৰ্গটো দখল কৰিছিল। কিন্তু ইয়াক লৈয়ো আছে ভিন্ন মতামত । একাংশ ইতিহাসবিদৰ মতে, শ্বেৰশ্বাহ ছুৰীয়ে ১৫৪০ৰ পৰা ১৫৪৫ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ভিতৰত নিজৰ প্ৰতিৰক্ষাৰ বাবে শ্বেৰগড় দুৰ্গ নিৰ্মাণ কৰিছিল।
একাংশ বিশেষজ্ঞই এই দুৰ্গত পৰিয়ালৰ সদস্য আৰু সৈনিকৰ সৈতে শ্বেৰ শ্বাহ বাস কৰিছিল বুলিও দাবী কৰে। শ্বেৰগড় দুৰ্গৰ আয়তন ১৬ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। নিৰ্মাণৰ সময়ত দুৰ্গৰ মূল প্ৰৱেশদ্বাৰত ৮টা গম্বুজ আছিল যদিও বর্তমান ৫টা গম্বুজ আছে। প্ৰৱেশদ্বাৰৰ পৰা ১ কিলোমিটাৰৰ ভিতৰত ‘ৰাণী পোখৰা’ নামৰ এটা হ্ৰদও আছে বুলি কোৱা হয়।
শত্ৰুৰ আক্ৰমণৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ শ্বেৰশ্বাহ ছুৰীয়ে শ্বেৰগড় দুৰ্গত আশ্ৰয় লৈছিল। দুৰ্গটো এনেদৰে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল যে শত্ৰুৱে গড়ৰ পৰা ১০ কিলোমিটাৰ দূৰত্বত থকা সেনাক গড়ৰ ভিতৰৰ দেখা পাব পাৰে।শ্বেৰগড় দুৰ্গৰ ভিতৰত প্ৰায় এশটা সুৰংগ নির্মাণ কৰা হৈছিল। কিন্তু কোনটো সুৰংগ কোনফালে ওলাব পাৰি সেই কথা বহুতে গম পোৱা নাছিল।
ইতিহাসবিদৰ এটা অংশৰ মতে এই শতাধিক সুৰংগৰ ভিতৰত এটা সুৰংগ ৰোহতাছ দুৰ্গৰ সৈতে সংযুক্ত আছিল। পঞ্জাৱ প্ৰদেশৰ এই দুৰ্গটো শ্বেৰ শ্বাহ ছুৰীয়ে নিৰ্মাণ কৰিছিল। বহুতে বিশ্বাস কৰে যে এই সুৰংগটো গোপনে ৰোহতাছ দুৰ্গ পোৱাৰ বাবে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। মূল উদ্দেশ্য আছিল দুই দুৰ্গ সংযোগ কৰা।
শ্বেৰ শ্বাহে সুৰংগটো লৈ ৰোহতাছ গড়লৈ যোৱাৰ কথাটো গোপন কৰি ৰাখিছিল। এই সুৰংগৰ বিষয়ে শ্বেৰ শ্বাহে তেওঁৰ বিশেষ সংগী আৰু বিশ্বাসযোগ্য জোৱানসকলৰ বাহিৰে আন কাকো অৱগত কৰা নাছিল।
শ্বেৰগড় দুৰ্গৰ কোঠাবোৰ ইমানেই ডাঙৰ যে ইয়াত একেলগে ১০ হাজাৰ মানুহ থাকিব পাৰিছিল। শ্বেৰগড় গড়ৰ সুৰক্ষাৰ সকলো ধৰণৰ ব্যৱস্থা আছিল। কিন্তু ইতিহাসবিদসকলে কয় যে শ্বেৰ শ্বাহ ছুৰিক এই গড়ত থাকি মোগল সৈন্যই আক্ৰমণ কৰিছিল। শ্বেৰশ্বাহ ছুৰীয়ে শ্বেৰগড় দুৰ্গত লুকুৱাই ৰাখিছিল অমূল্য মণি। কিন্তু এতিয়ালৈকে কোনেও সেই ধন বিচাৰি পোৱা নাই। বৰ্তমান এই দুৰ্গটো ইয়াৰ সমগ্ৰ ইতিহাসৰ লগতে ধ্বংসৰ বাবে অপেক্ষা কৰি আছে। বহু পৰ্যটক এই দুৰ্গটোলৈ আহে। তালৈ গ’লে ৰাইজৰ বহু কাহিনী শুনিবলৈ পোৱা যায়।
